İş sözleşmesi, iş hukukunun temel yapı taşını oluşturan en önemli unsurlardan biridir. İş sözleşmesinin kurulmasıyla birlikte çalışan kişi işçi, onu çalıştıran kişi ise işveren sıfatını kazanır. Böylelikle işçi ile işveren arasında iş ilişkisi kurulmuş olur. İşçi tarafından işin görüldüğü yer ise işyeri haline gelir.
İş Sözleşmesi Nedir?
İş Kanunu’na göre iş sözleşmesi “bir tarafın bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan” sözleşmedir. Kanunda aksi belirtilmedikçe özel bir şekle tabi değildir.
İş sözleşmesinin özellikleri şunlardır:
- Özel hukuk sözleşmesidir.
- Kişisel ilişki kurar.
- İki tarafa borç yükler.
- Devamlı sözleşmedir.
- Bağımlı hukuki ilişki kurar.
İş Sözleşmesinin Türleri
Kanunda, uygulamada sıklıkla karşılaşılan bazı sözleşme türleri düzenlenmiştir. Ancak tarafların yapabilecekleri sözleşme türleri bunlarla sınırlı değildir. Kanunun emredici hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla işin ve işyerinin gereklerine göre başka türde iş sözleşmeleri de yapılabilir.
İş sözleşmelerinin en sık karşılaşılan türleri şunlardır:
- Belirsiz süreli iş sözleşmesi
- Belirli süreli iş sözleşmesi
- Kısmi süreli iş sözleşmesi
- Çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi
- Uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesi
- Deneme süreli iş sözleşmesi
Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
Belirli bir süre kaydı olmaksızın yapılan iş sözleşmeleri, belirsiz süreli iş sözleşmesidir. Kural olarak iş sözleşmeleri, belirsiz sürelidir. Uygulamada en sık görülen iş sözleşmesi türü de belirsiz süreli iş sözleşmesidir.
Belirsiz süreli iş sözleşmeleri hiçbir şekil şartına tabi değildir. İşçiyi en çok koruyan iş sözleşmesi türü de yine belirsiz süreli iş sözleşmesidir. Örneğin belirli süreli iş sözleşmesinde, sürenin dolmasıyla nedeniyle işten ayrılan işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz. Ancak belirsiz süreli iş sözleşmelerinde Kanunda öngörülen koşulların gerçekleşmesi halinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İş güvencesine ilişkin hükümler, belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilere uygulanmaz.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi
İş sözleşmesinin tarafları, yaptıkları iş sözleşmesinin belirli bir süre için hüküm ifade edeceğini açık veya örtülü olarak kararlaştırmışlarsa, bu iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması zorunludur.
Belirli süreli iş sözleşmesinde taraflar sözleşmeye bir süre koyabilirler veya sözleşmenin sona ereceği tarihi açıkça belirleyebilirler. Sözleşmenin amacından, sözleşmenin belirli bir iş için yapıldığının anlaşılması halinde de sözleşme belirli süreli kabul edilir. Örneğin bir inşaatın teslim tarihine kadar bu inşaata bekçi olarak işi alınan kişi ile yapılan sözleşme böyledir.
Ancak belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmesi bazı koşullara bağlanmıştır. Belirli süreli iş sözleşmesi ancak belirli süreli işlerde veya belirli bir işin tamamlanması ya da belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yapılabilir. Örneğin bir inşaatın tamamlanması veya bir fuar ya da proje süresince çalıştırılmak üzere işe alınan işçi ile belirli süreli iş sözleşmesi yapılmasını gerektiren objektif gerekçeler vardır. Ancak garson ihtiyacı olan bir kafe sahibinin, çalışmak üzere işe aldığı kişi ile belirli süreli iş sözleşmesi yapacak gerekçesi yoktur. Bu nedenle belirsiz süreli iş sözleşmesine göre daha az koruyucu olan belirli süreli iş sözleşmesi yapılması mümkün değildir.
Kısmi Süreli İş Sözleşmesi
İş sözleşmeleri genellikle, Kanunda belirtilen haftalık ve günlük çalışma sürelerinin tamamını bir işverene bağımlı olarak geçirmek üzere yapılır. Buna tam süreli iş sözleşmesi adı verilir.
İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçiye göre önemli ölçüde az belirlendiği durumlarda sözleşme, kısmi süreli iş sözleşmesidir. Uygulamada bu tür çalışmalar, part-time çalışma olarak da isimlendirilmektedir.
Kısmi süreli iş sözleşmesi ile işçinin, haftanın belirli günlerinde tam gün veya haftanın her günü belirli saatlerde çalışacağı kararlaştırılabilir. Kısmi süreli çalışma genellikle öğrenciler, kadınlar ve emekliler tarafından tercih edilen bir çalışma yöntemidir. Yine işyeri temizliği ya da hukuk, muhasebe gibi konularda danışmanlık işleri kısmi süreli iş sözleşmesinin konusu olabilir.
Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi
İşçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine gerek duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi olarak adlandırılır. Bu iş sözleşmesi türünde, işçinin çalışacağı süre ve çalışma zamanı işveren tarafından belirlenir ve işçi işveren tarafından çağırıldığında iş görme edimini yerine getirir. Bu yöntem genellikle otel, lokanta, eğlence yerleri gibi gibi işyerlerinde uygulanır.
Çağrı üzerine dayalı iş sözleşmesi niteliği bakımından kısmi süreli bir iş sözleşmesidir. Bu sözleşme türü yazılı olarak yapılması zorunludur. Yazılı yapılmayan sözleşme çağrı üzerine çalışmaya dayalı sözleşme olarak kabul edilemez.
Uzaktan Çalışmaya Dayalı İş Sözleşmesi
İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde veya teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı iş ilişkisine uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesi denir. Uzaktan çalışma, evde çalışma ve tele çalışma olarak ikili şekilde düzenlenmiştir. Uzaktan çalışmaya dayalı iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması zorunludur.
Evde çalışma, isminden de anlaşılacağı üzere işin işçinin evinde veya belirleyeceği başka bir yerde yapılmasıdır.
Tele çalışma ise işin işçinin evinde veya belirleyeceği başka bir yerde, teknolojik iletişim araçlarının kullanılarak yerine getirilmesidir.
Deneme Süreli İş Sözleşmesi
Tarafların, sözleşmeyi sürdürüp sürdürmeme kararını saklı tuttukları bir başlangıç süresini içeren sözleşmelere deneme süreli iş sözleşmesi denir. Deneme süreli iş sözleşmelerinde taraflar, deneme süresi içerisinde sözleşmeyi herhangi bir nedene ihtiyaç duymadan sonlandırabilir.
Deneme süresi, işçinin fiilen işe başlaması ile başlar. Taraflar bu süreyi en fazla 2 ay olarak belirleyebilir. Bu süre toplu iş sözleşmeleri ile en çok 4 aya kadar uzatılabilir. Deneme sürelerinin bu sürelerden daha uzun belirlenmesi halinde, fazla belirlenen süreler geçersiz sayılır.
Deneme süresinin dolmasından sonra devam eden iş sözleşmesi, işçinin fiilen işe başladığı tarihten itibaren hüküm ve sonuç doğurur. Bu nedenle yıllık ücretli izin ve kıdem tazminatı hak kazanma açısından deneme süreleri de dikkate alınır.
İş Sözleşmelerinin Hazırlanması
İş sözleşmelerinin hazırlanmasında hukuki destek almanın önemi oldukça büyüktür çünkü iş dünyasında sözleşmeler, taraflar arasındaki haklar, sorumluluklar ve taahhütlerin yazılı bir şekilde belgelendirildiği hukuki belgelerdir. Bu nedenle iş sözleşmelerinin hazırlanmasında hukuki destek almakta fayda vardır. Bu faydalardan bazıları;
- Hukuki Uyum Sağlar: Avukatlar, iş sözleşmelerini yerel ve ulusal yasalara uygun olarak hazırlamak için gerekli bilgi ve deneyime sahiptirler. Bu nedenle, sözleşme tarafları hukuki açıdan uygun ve geçerli bir sözleşme oluşturarak yasal sorunlardan kaçınırlar.
- Tarafların Haklarını ve Sorumluluklarını Korur: Hukuki destek, sözleşme taraflarının haklarını ve sorumluluklarını net bir şekilde tanımlar. Bu, tarafların anlaşmazlık durumlarında ne yapmaları gerektiğini ve hangi haklara sahip olduklarını bilerek anlaşmazlıkları önleyebilir veya çözebilir.
- Anlaşmazlık Durumlarında Yardımcı Olur: İş sözleşmeleri her zaman sorunsuz ilerlemeyebilir. Taraflar arasında anlaşmazlık durumunda, hukuki destek almak sözleşmenin yorumlanması, uygulanması ve çözümlenmesi konularında büyük bir avantaj sağlar.
- Hukuki Riskleri Azaltır: Avukatlar, potansiyel hukuki riskleri tanımlayabilir ve sözleşmenin bu riskleri minimize etmek için nasıl düzenlenebileceği konusunda önerilerde bulunabilirler. Bu, işletmelerin gelecekteki hukuki sorunlardan kaçınmalarına yardımcı olur.
- Profesyonellik ve Güven Sağlar: Hukuki destek, iş sözleşmelerinin profesyonelce hazırlanmasını sağlar. Bu, iş ortakları, müşteriler ve diğer taraflar üzerinde güvenilirlik ve ciddiyet izlenimi yaratır.
- Değişen Hukuki İhtiyaçlara Uyar: Hukuk, sürekli değişen bir alan olduğundan, iş sözleşmeleri de bu değişikliklere ayak uydurmalıdır. Hukuki destek, sözleşmelerin güncel yasal gerekliliklere ve değişikliklere uygun olduğundan emin olmanıza yardımcı olur.
Sonuç olarak, iş sözleşmelerinin hazırlanmasında hukuki destek almak, işletmenin hukuki güvence altına alınmasını ve potansiyel hukuki sorunlardan kaçınmasını sağlar. Bu nedenle, iş sözleşmelerinin hazırlanması aşamasında bir avukat veya hukuk danışmanı ile çalışmak, uzun vadede büyük avantajlar sağlar. Bu kapsamda, Ankara bölgesinde iseniz Ankara İş Avukatı olarak, iş sözleşmelerinin hazırlanmasında hukuk büromuzdan hizmet alabilirsiniz.
Bir Cevap Yazın